رژیم غذایی بدون گلوتن

رژیم بدون گلوتن به معنی حذف منابع غذایی حاوی گلوتن مانند گندم، جو، چاودار. بیشتر مطالعات انجام شده در مورد رژیم بدون گلوتن بر روی مبتلایان به بیماری سلیاک صورت گرفته است. به جزء سلیاک بیماری دیگر به نام حساسیت به گلوتن نیز وجود دارد که افراد با خوردن گلوتن دچار مشکل می‌شوند. در ادامه با مجله بنتو همراه باشید.

افرادی که نسبت به گلوتن عدم تحمل دارند باید آنرا از رژیم غذایی خود حذف کنند، در غیر این صورت ناراحتی‌های شدید و مشکلات جدی را تحمل می‌کنند(۱).

انواع رژیم لاغری را می‌شناسید؟ ( در این مقاله بیشتر بخوانید! )

گلوتن چیست؟

گلوتن نوعی پروتئین گیاهی است که در منابع غذایی گندم، جو و چاودار وجود دارد. گلوتن در زبان لاتین به معنای چسب است زیرا وقتی با آب مخلوط می‌شود قوام چسبنده ای ایجاد می‌کند.

متاسفانه برخی افراد با خوردن منابع گلوتن دچار ناراحتی شده که شدیدترین واکنش در بیماری سلیاک رخ می‌دهد. بیماری سلیاک نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سلولهای ایمنی به سلولهای سالم حمله می‌کنند. تقریبا یک درصد از جمعیت جهان به سلیاک مبتلا هستند و این بیماری به روده ها آسیب می‌زند(۲).

مصرف گلوتن در افراد مبتلا به سلیاک یا دارای حساسیت به گلوتن باعث آسیب به پرزهای روده شده و جذب مواد مغذی را مختل می‌کند و اغلب این افراد دچار سوء جذب هستند. بیماران معمولا علائمی مانند شکم درد، اسهال، یبوست، کاهش وزن ناخواسته را تجربه می‌کنند.(۳)

منابع غذایی مجاز در رژیم بدون گلوتن

با وجود محدودیت های غذایی همچنان منابع غذایی خوشمزه ای وجود دارد. برخی منابع غذایی مجاز در رژیم بدون گلوتن عبارتند از:

• انواع گوشت: گوشت ماهی، گوشت قرمز( به جز گوشت کوبیده شده یا حاوی مواد)
• تخم مرغ
• لبنیات: ماست و شیر و پنیر ساده( لبنیات طعم دار ممکن است حاوی گلوتن باشند)
• میوه و سبزیجات
• غلات: کینوآ، برنج، گندم سیاه، ذرت، ارزن، جودوسر
• نشاسته و آرد: سیب زمینی، آرد سیب زمینی، ذرت، آرد ذرت، آرد نخود، آرد سویا، آرد بادام، آرد نارگیل
• آجیل و دانه ها
• کره و روغنهای گیاهی
• گیاهان و ادویه جات
• همه نوشیدنی‌ها به جز ابجو

چه مواد غذایی گلوتن دارند؟

منابع غذایی زیر سرشار از گلوتن هستند و در بیماران سلیاک و حساسیت به گلوتن نباید مصرف شوند.

• گندم
• چاودار
• جو
• ماکارونی
• آبجو
• کیک و کلوچه‌ها

توجه کنید که بسیاری از غذاهای آماده و نوشیدنی ها ممکن است حاوی گلوتن باشند. بنابراین در هنگام خرید حتما به برچسب مواد غذایی و کلمه فاقد گلوتن توجه کنید.

رژیم بدون گلوتن در چه کسانی استفاده می‌شود؟

رژیم بدون گلوتن برای کنترل علائم و نشانه‎های افراد مبتلا به سلیاک و سایر بیماری‌ها و اختلالات مربوط به گلوتن یک ضرورت است. با این حال برخی افراد معتقدند که این رژیم غذایی برای کاهش وزن و افزایش سطح انرزی مفید است، تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

چهار گروه اساسی که رژیم فاقد گلوتن برای آنها یک ضرورت است عبارتند از:

• مبتلایان به سلیاک: همانطور که گفتیم سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که سلولهای ایمنی به پرزهای روده حمله کرده به آنها آسیب زده و باعث سوء جذب مواد می‌شود.
• حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی: در این گروه برخی علائم مربوط به سلیاک مانند نفخ شکم، درد شکم، اسهال، یبوست، بثورات پوستی و سردرد با خوردن گلوتن رخ می‌دهد.
• آتاکسی گلوتن: آتاکسی گلوتن نوعی بیماری خود ایمنی است که بر روی برخی بافت های عصبی اثر گذاشته و باعث مشکلاتی در کنترل عضلات و حرکات ارادی عضلات می‌شود.
• آلرژی به گندم: آلرژی به گندم مانند سایر آلرژی های غذایی در نتیجه اشتباه سیستم ایمنی و حمله به پروتئین موجود در گندم به عنوان یک عامل بیماری زاست. این اختلال باعث احتقان و مشکلات تنفسی می‌شود.

فواید رژیم بدون گلوتن

رژیم غذایی بدون گلوتن به ویژه برای مبتلایان به سلیاک فواید بسیاری دارد. در اینجا به برخی از فواید آن اشاره می‌کنیم:

۱٫ بهبود علائم گوارشی

برخی افراد برای بهبود علائم گوارشی از رژیم فاقد گلوتن استفاده می‌کنند. با حذف گلوتن علائمی مانند نفخ، دفع گاز، یبوست، درد شکم، خستگی و اسهال بهبود می‌یابد. برخی مطالعات نشان می‌دهند که پیروی از رژیم بدون گلوتن در سلیاک و افراد مبتلا به حساسیت گلوتن باعث بهبود علائم شده است (۴).

۲٫ کاهش التهاب در سلیاک

التهاب یک روند طبیعی است که به بدن در مواجه با عفونت کمک می‌کند.  گاهی اوقات ممکن است التهاب از کنترل خارج شده و مدت زیادی طول بکشد که به آن التهاب مزمن گفته می‌شود. رژیم فاقد گلوتن می‌تواند به بهبود التهاب در بیماری سلیاک کمک کند.

رژیم بدون گلوتن سطح آنتی بادی را کاهش داده و به درمان آسیب روده ناشی از بیماری سلیاک کمک می‌کند(۵).

۳٫ افزایش سطح انرژی

یکی از علائم شایع در بیماران مبتلا به سلیاک خستگی، کندی و احساس مبهم مه مغزی (تیرگی شعور) است. این علائم ممکن است به دلیل سوء جذب مواد مغذی مانند آهن رخ دهد و فرد دچار کم خونی شود.

پیروی از رژیم فاقد گلوتن در رفع احساس خستگی و افزایش انرژی موثر است. (۴)

عوارض رژیم بدون گلوتن

اگرچه پیروی از رژیم فاقد گلوتن برای برخی افراد یک روند درمانی محسوب می‌شود؛ اما این رژیم غذایی عوارضی نیز به همراه دارد. گلوتن به طور طبیعی در بسیاری از مواد مغذی مانند غلات کامل، جو، گندم وجود دارد.

همچنین برخی مواد غذایی فاقد گلوتن آماده عاری از مواد معدنی و ویتامین‌ها هستند. این رژیم غذایی که تنوع کمی دارد باعث برخی کمبودهای تغذیه ای مانند آهن، ویتامین B2، نیاسین، اسیدفولیک می‌شود.

رژیم فاقد گلوتن فیبر کمی دارد که سلامت دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.(۶).

کلام آخر

اغلب افراد بدون هیچ گونه مشکلی می‌توانند از غذاهای حاوی گلوتن استفاده کنند. با این حال مصرف گلوتن در سلیاک و حساسیت به گلوتن باعث عوارض شدید گوارشی می‌شود. پیروی از رژیم فاقد گلوتن برای مبتلایان به سلیاک یک الزام درمانی است.

اگرچه این رژیم محدود کننده است؛ اما منابع غذایی بسیاری که بدون گلوتن هستند وجود دارد. مبتلایان به سلیاک باید مراقب کمبودهای تغذیه ناشی از حذف گلوتن باشند و حتما زیر نظر متخصص تغذیه از مکملهای مناسب جهت پیشگیری از عوارض استفاده کنند.

منابع مورداستفاده:

1. David H Dewar, Celiac disease: management of persistent symptoms in patients on a gluten-free diet.
2.  Jonas F Ludvigsson^{, Screening for celiac disease in the general population and in high-risk groups. Amy L. Jones, The Gluten-Free Diet: Fad or Necessity?}
3.  Fredrik Norström, A gluten-free diet effectively reduces symptoms and health care consumption in a Swedish celiac disease population
4. G Midhagen^{, Antibody levels in adult patients with coeliac disease during gluten-free diet: a rapid initial decrease of clinical importance}
5. Benjamin Niland, Health Benefits and Adverse Effects of a Gluten-Free Diet in Non-Celiac Disease Patients